Chương 12: Vấn đề của những người lớn tuổi thường nghiêm trọng nhưng ít khi thú vị
Tuổi
già thường được coi là thời khắc của sự lên ngôi. Sau những năm dài làm
việc, người về hưu được tận hưởng sự thoải mái, an toàn về xã hội và
những sự giảm giá dành cho người già.
Tuy nhiên, tất cả những cái đó chỉ
là sự đền bù nghèo nàn cho tình trạng xuống cấp của những người lớn
tuổi. Người già thường bị đánh giá là không vững vàng trong trí tuệ và
thể xác. Ngoài vai trò của một người tiêu thụ, ý tưởng rằng người già
còn có chút gì hữu ích để đóng góp cho xã hội hiếm khi được chú ý tới.
Nỗ
lực để chia cắt người già trong những tập thể riêng của họ và cộng đồng
được phát ngôn ra từ niềm tin cho rằng họ có rất ít để dạy chúng ta và
phản ánh một ước muốn được giảm sự tiếp xúc đối với họ. Chính người già,
cũng như những cộng đồng thiểu số khác, đã hợp tác để tăng thêm sức
mạnh cho cái sự sỉ nhục này. Khả năng lái xe một ví dụ thường được đưa
ra để chứng minh tính hạn chế trong sự độc lập của họ-là chủ đề của
nhưng trò mua vui hài hước nơi công sở (Cậu có biết là xe ô tô ở Florida
hiện đang được bán kèm theo với một thiết bị đảm bảo rằng nếu dấu hiệu
rẽ được đưa ra lâu hơn hai mươi giây thì chiếc xe sẽ được định hướng tự
động rẽ hay không?). Cuộc tranh luận của chứng ta về những vấn đề lão
hoá đã đổ nhiên liệu cho ngành công nghiệp mỹ phẩm 150 triệu đôla một
năm, đó là chưa kể những ưu đãi mang tính quốc gia khác như giáo dục,
bảo trì bảo dưỡng xe cộ, quốc phòng. Sự gia tăng của phẫu thuật thẩm mỹ,
sự tiêm botulinum toxin và các loại thuốc làm giảm nếp nhăn và hói
đầu-những tiến trình bình thường của quá trình lão hoá- đã khiến cho nỗi
sợ tuổi tác trở nên một cơn cuồng loạn.
Cái chúng ta sợ
chính là cái chết của chính chúng ta và những dấu hiệu tuổi tác chỉ đơn
giản là những dấu hiệu không mong muốn nhắc nhở về sự có sinh có tử của
chúng ta mà thôi. Bằng cách phản đối người già và những dấu hiệu tuổi
già, chúng ta đang phản ứng lại nỗi sợ mang tính tự nhiên về cái chết
vốn ám ảnh con người từ bao đời. Đây là một câu chuyện cười mang tầm vóc
vũ trụ. Số phận hay Chúa Trời hay bất cứ ai đi nữa đang trình diễn
chương trình này và nói: «Tôi sẽ đem lại cho anh sự thống trị đối với
tất cả những dạng thức của cuộc sống. Nhưng anh sẽ là loài duy nhất có
khả năng biết suy ngẫm về cái chết của chính mình».
Và người
già có thể đáp lại sự giới hạn và miệt thị của xã hội đối với mình bằng
cách nào? Họ rất giận dữ. Điều đó không đủ cho nên họ vẫn phải chịu đựng
sự thua thiệt khi tuổi già đến: mất đi sự hấp dẫn và lòng nhiệt tình về
tình dục, sức khoẻ giảm sút, cái chết của những người bạn lâu năm, mất
dần sự minh mẫn về trí tuệ. Họ cũng phải giải quyết những khó chịu
thường ngày mà xã hội giành cho những ai không còn có quyền lực và thu
nhập cao nữa.
Thế cho nên người già tự cho mình một nhiệm vụ
là phàn nàn. Trong thế giới phức tạp của chúng ta, những nhóm người nhất
định đã được dành cho những vai trò nhất định. Chẳng hạn như việc của
các thiếu niên bây giờ là lái xe như điên, cư xử ồn ào. và dùng quá
nhiều từ «đáng nể». Các công dân lớn tuổi của chúng ta đôi khi có vẻ như
tồn tại để gây khó chịu cho những người khác về sự chậm chạp và những
lời phàn nàn về tình trạng sức khoẻ của mình.
Chính là trong
vòng quay của cuộc sống mà khi chúng ta già đi, chúng ta có xu hướng trở
về với thời ấu thơ của mình. Kết luận này về tình trạng chỉ tập trung
vào bản thân và phụ thuộc trong sự chuẩn bị cho cái chết đã gây khó chịu
cho tất cả những người có liên quan. Tại sao điều này xảy ra và nó
nhanh đến mức nào phụ thuộc vào những điều chúng ta học được trong những
năm tháng chúng ta sống trên Trái Đất này. Một lý do cho nỗi sợ của
chúng ta về tuổi tác là vì những người đi trước chúng ta đã nêu những
tấm gương thật đáng thương. Hầu hết các gia đình mà tôi nói chuyện đều
coi những họ hàng lớn tuổi như một gánh nặng. Ý nghĩ cho rằng những
người lớn tuổi có thể đem lại điều gì cho thế hệ trẻ nhờ sự thông thái
và kinh nghiệm sống của họ ít khi được xem xét đến. Lý do là: hầu hết
người già đều quá bận rộn với những lời phàn nàn ích kỷ.
Khi
những người trung niên nói về các bậc cha mẹ già nua của họ, người ta
thường có một cảm giác về trách nhiệm, về sự bắt buộc trộn lẫn với với
cảm giác bất an. Những người tuyệt vọng có xu hướng chỉ chú ý đến mình,
họ khó tính khó nết khi ai đó phải ở cạnh họ. Sự chữa trị đúng mức chứng
tuyệt vọng đối với người già thường bị người ta từ chối. Lối giải thích
cho sự chối bỏ đó thường là «Tôi mà già như thế thì tôi cũng tuyệt vọng
thôi».
Những mong đợi bị hạ thấp như vậy ở cả hai phía sẽ
gây ra hậu quả là sự giậm chân tại chỗ trong đó người già là cả một
nguồn cơn phàn nàn cáu kỉnh còn người trẻ thì lắng nghe một cách nhẫn
nhục chịu đựng và cố gắng làm tròn nghĩa vụ của mình với cha mẹ, ông bà
nhưng gắng tiếp xúc với họ càng ít càng tốt. Bị giằng xé giữa tình trạng
sống riêng biệt như vậy và những cam kết đáng sợ với nhà dưỡng lão là
hai thành tố rất thông thường của sự cô lập thường đi kèm với tuổi già.
Trong
thực tế, sự phân tầng của xã hội đi kèm với tuổi tác là một trong những
sự phân chia rất khắc nghiệt, thường làm tăng quá mức sự phân chia vốn
được tạo ra do học vấn, sự giàu có và tầng lớp xã hội. Khi người già vẫn
còn năng động sẽ xảy ra một sự di cư tự nguyện tới những vùng ấm áp để
tạo ra «cộng đồng giành cho những người về hưu». Florida và miền Tây Nam
nước Mỹ là những điểm đến thông dụng nhất. Người già thường chọn để
sống ở những nơi xa những người dưới một độ tuổi nào đó, thường là năm
mươi.
Ảnh hưởng của sự chia rẽ này là cho phép «những bậc đàn
anh» tham gia vào các thú tiêu khiển không đòi hỏi trí thông minh mà
chúng ta thường gắn với tuổi già như bingo, golf, các lớp tập thể dục
bao gồm những động tác trông có vẻ rất chậm và ít hiệu quả. Trong thực
tế, cái vắng thiếu ở đây là sự tiếp xúc với những người trẻ tuổi, ngoại
trừ những chuyến đi thăm bắt buộc của gia đình, cũng như bất kỳ những nỗ
lực tích luỹ trí thông minh nào vốn đã được chứng minh là có thể làm
chậm quá trình mất trí nhớ của tuổi già.
Người ta đã làm
những điều có hại đối với quan hệ giữa các thế hệ bằng những lời phàn
nàn (thường là hệ quả hay nguyên nhân của sự thờ ơ) vốn rất nhiều trong
các cuộc đối thoại của người già. Tôi biết rất nhiều những người lớn
tuổi sợ chết khiếp những cú điện thoại của cha mẹ và những câu trả lời
của cha mẹ khi họ đáp lại câu: «Tình hình của bố mẹ như thế nào?» Còn gì
có thể đáng chán hơn là những chuỗi phàn nàn về sự đau đớn. Những khó
khăn trong khi cúi xuống. được kể bằng một giọng rên xiết nghiêm trọng
của những người đã nhận ra rằng họ đang chịu đựng những chứng bệnh vô
phương cứu chữa và mỗi ngày một tồi tệ hơn?
Tôi tin rằng làm
cha mẹ là một sự cam kết tự nguyện chứ không phải là một trách nhiệm bắt
người khác phải nghe những lời kể lể vô tận về thời kỳ khi mình còn trẻ
và lắng nghe những lời phản đối vô tận của chúng ta về những thay đổi
của thời gian. Trong thực tế, tôi có quan điểm rằng người già phải có
bổn phận để chịu đựng những mất mát trong tuổi già với sự lòng quyết tâm
và can đảm khi họ còn có thể đương đầu được để tránh sự bất tiện cho
những người thương yêu họ.
Nhiệm vụ chính yếu của người già
suốt cuộc đời họ là giúp cho người trẻ có được lòng lạc quan. Nếu chúng
ta còn có bổn phận nào khác với con cái mình thì chính là chúng ta cần
phải thuyết phục được chúng rằng mình có thể giành được hạnh phúc dù có
phải chịu mất mát và bất ổn vốn chứa đựng trong cuộc sồng. Đó là món quà
vĩ đại nhất mà chúng ta có thể chuyển từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Giống như tất cả những điều quí báu mà chúng ta mong muốn dạy con cái
mình- lòng trung thực, sự cam kết tự nguyện, tình thương, sự tôn trọng,
lao động chăm chỉ- tầm quan trong lớn nhất về niềm hy vọng cũng cần phải
được dạy thông qua tấm gương sống của chính chúng ta.
Nhiều
người già nói về những cảm xúc vô hình được trải nghiệm qua những điều
nhỏ nhặt. Điều này thường nấp dưới dạng của sự thờ ơ, không thấy bản
thân mình trong những chuẩn mực văn hoá chung là mục tiêu của những cuộc
thăm viếng hay những cú điện thoại bắt buộc của các thành viên trong
gia đình và trên hết, không muốn bị đối xử như thể họ chẳng còn gì hữu
ích nữa với người khác. Điều kinh khủng nhất đối với người già là cảm
giác chẳng ai cần đến mình, không ai lắng nghe mình. Những câu chuyện
buồn chán lặp đi lặp lại mà người già thường kể cho người trẻ chính là
một loại ví dụ về sự kể lại cảm giác mất giá trị và không thích nghi
được mà nhiều người già cảm thấy.
«Việc trở nên già không
giành cho những kẻ hèn nhát» là một lời tuyên bố chính xác về tình cảnh
mà người già phải đương đầu trong một xã hội bị tuổi trẻ ám ảnh. Có thể
bổn phận cuối cùng của chúng ta là chống lại những thử thách của sự suy
yếu về thể xác và tinh thần thường kèm theo tuổi già với nhân phẩm và sự
vượt lên lòng tự thương hại.
Liệu có thể giữ nguyên niềm hy
vọng để đương đầu với những xung đột của thời gian đối với chúng ta hay
không? Và vì lòng can đảm được phân chia không đều trong những người trẻ
tuổi cho nên ta cũng đừng mong là nó được thể hiện đồng đều trong những
người già! Tuy nhiên. chúng ta biết và đánh giá cao nó khi chúng ta
thấy nó. Chính đây là lúc chúng ta bộc lộ khả năng của mình để coi
thường những giới hạn của cuộc sống. một cơ may cuối cùng để có thể tỏ
ra can đảm.
Nếu chúng ta có thể giữ nguyên óc hài hước của
mình và sự quan tâm đến người khác, thậm chí ngay cả khi màn sắp khép
lại. chúng ta sẽ có thể đóng góp một điều gì đó có giá trị không thể
đánh giá nổi đối với những ai đã cứu sống chúng ta. Do đó, chúng ta sẽ
có thể hoàn thành những bổn phận cuối cùng của mình và bày tỏ sự biết ơn
của mình với món quà của cuộc sống đã được giành cho chúng ta và chúng
ta đã tận hưởng lâu đến thế cho đến nay.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét